БНХАУ-ын Тяньжин боомтод Монгол Улсад ирэх ёстой ачаа бараа олон сараар саатаж, үүнээс үүдэн ачаа тээврийн зардал нэмэгдэж, өргөн хэрэглээний бараа бүтээгдэхүүний үнэ ханшид нөлөөлж буй нь үндсэндээ дэлхийн далайн тээврийн салбарт үүссэн хүндрэлээс шалтгаалж буй юм.

Энэ хүндрэл дэлхий нийтийг хамарсан Ковид-19 цар тахлын улмаас тогтоосон хөл хорионоос эхлэлтэй бөгөөд цар тахлаас шалтгаалан улс орнууд хилээ хааж, ачаа тээврийн дамжин өнгөрөх хөдөлгөөн тасалдан, ачаалал нэмэгдсэн. Мөн далайн боомтуудад ажиллах хүчний хомстол нүүрлэснээс боомтын ачаалал огцом өсч, нэвтрүүлэх хүчин чадал хэтэрч далайн тээврийн үнэ нэмэгдэх шалтгаан болж байгаа юм.

 

Тухайлбал, БНХАУ-д ажиллах хүчний дутагдлаас шалтгаалан боомтод буулгаж буй ачаа бөөгнөрч боомтын нэвтрүүлэх хүчин чадал муудаж, тээвэрлэлтийн үйл ажиллагаа доголдсон. Тус улсын Тээврийн яамнаас боомтын үйл ажиллагааг хэвийн горимд нь оруулахаар ажиллаж байгаа ч халдварын тархалтаас шалтгаалан төдийлөн үр дүнд хүрэхгүй байгаа тул боомтын үйл ажиллагаа бизнест нь сөргөөр нөлөөлж хохирол учирсан байгууллагуудадДавагдашгүй хүчин зүйл-ийн нөхцөлөөр гэрээгээ цуцлах боломж санал болгож, нотолгоо бүхий гэрчилгээ олгохоор болжээ.

Цар тахлын улмаас далайн тээвэрт гарч буй хүндрэл, тээвэрлэлтийн огцом бууралт АНУ-д ч шууд нөлөөлж байгаа. БНХАУ-аас далайн тээврийн хөлөг онгоц Номхон далайг гатлан Америкийн баруун эрэгт хүртэл 20 орчим хоног явдаг бөгөөд цуцлагдсан ачаа болон хугацаагүйгээр хойшлогдсон ачаа барааны нийлүүлэлтийн сул орон зай 2020 оны хоёрдугаар сараас мэдрэгдэж эхэлсэн. Энэ нь Калифорнийн эрэг дагуу байрладаг Лос Анжелес болон Лонг Бийч боомтуудын үйл ажиллагаанд илт ажиглагдах болно гэсэн судлаачдын дүгнэлтийг www.forbes.com зэрэг мэдээллийн агентлагууд нийтэлсэн байна.

2021 оны 9 -р сарын логистик, тээвэрлэлттийн мэдээгээр "Урьд өмнө байгаагүй хэмжээгээр тасалдсан - нийлүүлэлтийн гинжин хэлхээ” өөрчлөгдсөн гэж нэрлэгдсэн түгжрэл үүсч Хойд Америкийн баруун эрэгт терминалд хүрч чадахгүй, оффшор бүсэд дараалалд зогсож байгаа 70 гаруй чингэлгийн хөлөг онгоц байна. Энэ нь 8 -р сараас хойш Лос Анжелесын боомтууд болон Хойд Америкийн баруун эргийн терминалууд дахь түгжрэлийг улам хүндрүүлж, зарим өдрүүдэд 70 гаруй усан онгоц боомтын далайн эрэг дээр зогсож байв. Оффшор бүсэд хүлээсэн хоногийн дундаж тоо есөн хоног байна. Зарим хөлөг онгоц 8-р сарын сүүлээс хойш хүлээж байгаа ба 9 -р сард ч гэсэн боомтын зогсоолд хүрч чадаагүй зосолт хийсэн байна.

ҮНИЙН ӨСӨЛТ ДЭЭД ЦЭГТЭЭ ХҮРСЭН:

Ковид-19 халдварт цар тахлын далайн тээвэрт үзүүлж буй сөрөг нөлөө дэлхийн гадаад худалдааны эргэлтэд огцом бууралтыг авчирч, 2008 оны санхүүгийн хямралын үеэс ч илүү хохирол учруулж эхэлсэн гэдгийг шинжээчид хэлж байгаа. 2020 оны эхний улиралд 5 хувиар буурсан дэлхийн гадаад худалдааны эргэлт хоёрдугаар улиралд 27 хувиар буурсан нь үүнийг баталж буй юм.

·Чингэлгийн ачаа тээвэрлэлтийн ханш 8 чиглэлд дээд амжилт тогтоожээ. Азиас чингэлэг ачаа тээвэрлэх үнэ бүх талаараа өсч байна.

·Шанхайн тээврийн биржээс 9-р сарын 10-ны өдөр зарласан ачааны ханшийн дагуу Шанхай боомтоос хийгддэг 13 чиглэлийн бүх чиглэл дэхь үнэ өмнөх 7 хоногтой харьцуулахад өсч, 13 чиглэлээс 8 нь дээд хэмжээндээ хүрчээ.

·9-р сарын 10-ны байдлаар Хойд Америкийн зүүн эрэгт 40 футын чингэлгийн тээврийн үнэ 11,731 ам.долларын үнэтэй болж, Хойд Америкийн баруун эрэгт 6322 ам.доллар болсон нь хоёулаа дээд амжилт тогтоожээ.

·Нөгөөтэйгүүр, Европын хойд чиглэлд 20 футын чингэлэг 7491 ам.доллар, Газар дундын тэнгисийн хувьд 7365 америк доллар байвна.

Европ, АНУ -ын тээврийн гол чиглэлд үнэ хамгийн өндөр байна. Европын чиглэлийн тээврийн зардлын хамгийн өндөр үнэ юм.

·Хойд-өмнөд чиглэлд Баруун Африкт 20 футын чингэлэг явахад 8359 доллар, Өмнөд Америкийн зүүн эрэгт 10,148 долларын үнэтэй байна.

·Корона гамшигт тархахаас өмнө 4400 TEU хөлөг онгоцны түрээсийн дээд үнэ өдөрт 10 000 доллар байсан үнэ 9- р сарын 10-ны байдлаар 98,500 доллар болж өссөн ба 6 сараас 1 жилийн хугацаатай богино хугацааны гэрээ 100,000 доллараас давж байна.

Гэхдээ зарим хүмүүс энэхүү үнийн өсөлтийг оргилдоо хүрсэн гэж итгэж байгаа ч хэцүү.

Усан онгоц эзэмшигчид тээврийн компани болох операторуудаас өндөр түрээсийн үнэ, урт хугацааны түрээсийн хугацааг шаарддаг тул богино хугацааны гэрээ хийхэд хэцүү болсон. Чингэлэг тээвэрлэлтийн зах зээл огцом өсч байна.

Түүнчлэн жил бүр тогтмол өсөлттэй байсан далайн боомт дээр ачаа ачих буулгах хөлөг онгоцны тоо хэмжээ 2020 онд 10,2 хувиар буурч, далайн тээврийн үнийг шууд өсгөж байна.

 

Мөн далай тэнгисийг холбосон томоохон суваг хоолойд түгжрэл үүсэх болсноор далайн тээврийн аяллын хоног нэмэгдэх, хөлөг онгоц боомтод ачаа ачих/буулгах хугацаа нэмэгдэн сул зогсолтын зардал өссөн. Хөлгийн багийн гишүүдийг боомтод нэвтрүүлэхгүй, хөлөг онгоцон дээр тусгаарлах, аялалд гарах багийн гишүүдийг шинжилгээнд хамруулан, шинжилгээний хариу хүлээж аялалд гарах хоног хойшлох, тогтсон шугамын тээвэрлэлтийн хүрээнд явагддаг байсан маршрут өөрчлөгдөх, урьдчилан зарласан хуваарь цуцлагдах, тогтмол явдаг байсан тээвэрлэлт зогссон зэрэг нь урт хугацаанд тогтвортой байсан далайн тээврийн үнэ өсөхөд гол нөлөө үзүүлсэн байна. Эдгээрийг нэг бүрчлэн дараах байдлаар товч тайлбарлаж болно.

Тээврийн тооцоологдоогүй нэмэлт зардлууд буюу чингэлгийн түрээс, боомт дээрх хадгалалт, сул зогсолтын төлбөр, хөлөг онгоцны хуваарь цуцлагдсан төлбөр зэргээс гадна ачаа илгээгч нар бараа материал, түүхий эдийн хомстолд орохгүйн тулд нөөцийг илүү ихээр бүрдүүлэхийг зорьж маш их мөнгө зарцуулах болсон нь үнэ өсөхөд нөлөөлж байна.

Энэ оны гуравдугаар сард болсон Суэцийн сувгийн бөглөрлийн нөлөөгөөр Ази-Европ чиглэлийн тээврийн хүчин чадал 60-80 хувиар унасан нь далайн тээврийн улмаас дэлхийн худалдааны эргэлт буурахад төдийгүй тээврийн зардал өсөхөд том нөлөө үзүүлсэн юм. Далайн тээврийн хоёр дахь том компаниар нэрлэгддэг MSC компанийн хөлөг онгоц дэлхийн гадаад худалдааны хамгийн ачаалал ихтэй чиглэл болох Газар дундын тэнгис, Улаан тэнгисийг холбосон Суэцийн сувагт 6 хоног гацсаны улмаас Азиас Европ руу чиглэсэн 450 хөлөг онгоц үндсэндээ 11 хоног сул зогсоход хүрсэн.

Суэцийн сувгийн энэ түгжрэл дэлхийн ачаа тээврийн хүчин чадлыг 6.0 хувиар бууруулсан бөгөөд далайн тээвэрт Ковид-19 цар тахлын хөл хориогоор эхэлсэн хүндрэлийг улам даамжруулж Азиас Америк, Европын зах зээлд импортлогддог ачаа тээврийн захиалга дээд цэгтээ хүрч дэлхий даяарх нийлүүлэлтийн гинжин хэлхээнд тасалдал үүсгэснийг "Сүүлийн жилүүдэд дэлхийн худалдаанд гарсан хамгийн том хүндрэлийн нэг" гэж нэрлэж буй юм.

Энэхүү түгжрэлийн улмаас хугацаа хоцорч ирсэн хөлөг онгоцнууд дэлхий даяар, тэр дундаа Европын боомтуудад ихээхэн ачаалал үүсгэсэн. Үүнээс үүдэн ачаа тээврийн терминал, агуулах, авто тээврийн оператор компаниудын хэвийн үйл ажиллагаа доголдоход хүрч Сингапур, Роттердам, Нью-Йорк зэрэг дэлхийн томоохон боомтууд төлөвлөгөөт бус хөлөг онгоцнуудыг хүлээж авахаас татгалзсан шийдвэр гаргасан байна. Жишээ нь, 2021 оны 4 дүгээр сарын 12-нд л гэхэд нийлбэр дүнгээр 370 мянган TEU чингэлэг ачсан хөлөг онгоцнууд Сингапур орохоор замдаа явж байсан бөгөөд яг тэр мөчид 83 хөлөг онгоц бүхий 299,310 TEU чингэлэг аль хэдийнэ ачаагаа буулгахаар боомтод хүлээж байв.

Суэцийн сувгийн саатал дэлхий даяар далайн тээвэрлэлтэд нийлбэр дүнгээр 1072 хоногийн хоцрогдол үүсгэсэн ба Шанхайгаас Роттердам чиглэлд өнгөрсөн жилтэй харьцуулахад 3-7 хоногийн хоцрогдол бий болгосон бол Германы далайн тээврийн "Hamburg Süd” компани 4-р сарын 12-19-ний хооронд Хойд Америкт хийх тээвэрлэлтийн хуваарийг дахин шинэчлэхэд 2.5-59 хоногийн хоцрогдол үүсгэж хойшилсон тухай мэдээлж байсан.

Далайн тээвэрт хүндрэл үүсгэж, тээврийн зардал огцом өсөхөд хүргэсэн бас нэг шалтгаан нь чингэлгийн хомстол. Азиас Хойд Америкт ачуулсан 10 чингэлэг тутмаас дөрөв нь буцаж ирдгээс Ази тивд их хэмжээний чингэлгийн хомстол үүссэн. Энэ нь Тайланд, Вьетнам, Камбожаас Америк руу будаа экспортолдог хэсэгт хүнд цохилт болсон. Тээвэрлэгчид илүү ашигтай гэж үзсэн Ази-АНУ, Ази-Европын чиглэлд түлхүү анхаарсан нь энэ байдлыг улам хүндрүүлж хоосон чингэлгийн бөөгнөрөл Африк, Өмнөд Америк, Австрали, Шинэ Зеландын боомтууд дээр үүссэн. Мөн Суэцийн сувгийн бөглөрлийн дараа их хэмжээний чингэлгийн хөлөг онгоцнууд Европыг чиглэсэн нь хомстлыг улам нэмэгдүүлжээ.

Суэцийн сувгийн бөглөрлөөс шалтгаалан далайн тээврийн компаниуд 2021 оны 4-5 дугаар сард төлөвлөгдсөн далайн тээврийн хуваарийн хоцрогдлыг арилгахад анхаарал хандуулж бусад аяллаа бүхэлд нь эсвэл хэсэгчилсэн байдлаар цуцлахаас аргагүйд хүрчээ. Жишээ нь, Сингапурт хүргэх ачаа тээвэрлэж явсан Германы далайн гол тээвэрлэгч "Hapag-Lloyd” компанийн "HMM Rotterdam” нэртэй хөлөг онгоц 4 дүгээр сарын 7-нд Гүүд Хооп булангаар тойрч ачаагаа Дубайн Жебел Али боомтод буулгасныг өөр хөлөг онгоцоор Сингапурт хүргэжээ. Энэ нь тээврийн компаниуд суваг бөглөрснөөс үүдэн хөлөг онгоцны тээвэрлэлтийг цуцлах шийдвэрийг гаргахаас аргагүй болсны нэг жишээ.

ХҮНДРЭЛЭЭС ГАРАХ АРГА ЗАМЫН ХЭРХЭН ТӨЛӨВЛӨЖ БАЙНА ВЭ:

Дэлхийн далайн тээврийн томоохон компаниуд болох CMA CGM[1], Hapag-Lloyd чингэлэг тээвэрлэх энэхүү үнийг 2022 оны 2 дугаар сарын 1 хүртэл тогтвортой барихаа зарласан байна. Өөрөөр хэлбэл, тэд ирэх жилийн хоёрдугаар сар хүртэл тээвэрлэх ачааны захиалгаа хэдийнэ авчихсан, зах зээлийн үнэ ямар ч хэлбэлзэлтэй байсан одоо байгаа ханшаар тээвэрлэлтээ явуулах төлөвлөгөө гаргасан байна. Чингэлэг тээврийн үнийн энэхүү огцом өсөлт дэлхий дахинд тээвэрлэгдэж буй бараа бүтээгдэхүүний үнэ нэмэгдэхэд шууд нөлөө үзүүлж байгаа юм. Урд байгаагүй шийдлүүд гарч байгаа:

·Францын тээврийн компани CMA-CGM 9-ний өдөр контейнерийн ачаа тээврийн бүх тарифыг зогсоохоо мэдэгдэв.Энэ хугацаа нь 2022 оны 9 -р сараас 2 -р сарын 1 хүртэл байх бөгөөд үйлчлүүлэгчидтэй харилцах харилцаагаа хадгална гэж мэдэгдлээ.

·Ачааны тарифыг хадгалах нь зөвхөн CMA-CGM-тэй төдийгүй CNC, APL, ANL, Containerships, Mercosur Line зэрэг бүх групп компаниудад хамаарна” гэсэн тул энэ оны эхэн үеэс эрэлт их байгаагаас шалтгаалан дэлхийн чингэлэг тээвэрт спот ачаа тээврийн үнэ өсч байгаа нөхцөлд энэхүү мэдэгдэл нь онцгой анхаарал татааж байгаа.

·2022 оны санхүүгийн жилд контейнер тээвэрлэгч компаниуд болон тээвэрлэгчдийн хоорондох ачааны ханшийн хэлэлцээрийн идэвх нэмэгдсэн.

·Контейнер тээвэрлэгч томоохон компаниуд болон Японы тээвэрлэгчдийн хооронд 2022 оны санхүүгийн ачааны ханшийн талаар хэлэлцээр аль хэдийн явагдаж байна.

Энэ нь одоогийн нийлүүлэлтийн сүлжээний тасалдал ирэх жил хүртэл үргэлжилж, ачаа тээвэрлэгчдийг орон зайгаа аюулгүй болгоход бэлтгэж байгаа чухал арга хэмжээ юм.

Ирэх онд хүндрэлгүй байхын тулд улс орнууд ямар арга хэмжээ авч байна вэ:

·Японы томоохон үйлдвэрлэгч нар 9 -р сард 2022 оны санхүүгийн тээврийн тээврийн гэрээний талаар товч мэдээлэл хийв. Ихэвчлэн 11 -р сард, ерөнхийдөө 12 -р сараас 1 -р сар хүртэл явагддаг элгээр хэлцлүүд 9 ба 10 сард хийгдэж байгаа нь орон зайн хомсдолоос зайлсхийх зорилготой.

·Зарим тээвэрлэгч орон зайны тогтвортой хангамжийг хангахын тулд тээврийн компаниудаас олон жилийн гэрээ байгуулах санал тавьж хэлэлцээр хийж эхэлж байна.

·IKEA өөрийн контейнер, хөлөг онгоцны контейнер хөлөг онгоц худалдан авч нийлүүлэлтийн сүлжээний тасалдлыг сайжруулахаар хөдөлж байна. IKEA, Европын тэргүүлэх тавилгын дэлгүүр нь дэлхийн нийлүүлэлтийн сүлжээнд гарсан тасалдлыг даван туулахын тулд далайн контейнер, хөлөг онгоц худалдан авч байна. IKEA контейнер худалдаж аваад нэлээд хугацаа өнгөрч байгаа боловч хөлөг онгоц түрээслэх шийдвэр гаргасан нь 3 -р сард Суэцийн сувагт EVER GIVEN -ийг боомилсон явдал юм. Уг хөлөг онгоцонд IKEA -ийн 100 контейнер ачигдсан бөгөөд энэ нь тээвэрлэлтэд ихээхэн саатал үүсгэсэн байна. Үүний дараагаар далайн тээвэрлэлтийн тасалдлыг контейнер, түрээсийн хөлөг онгоц худалдаж авах замаар арилгасан гэж тус компани мэдэгдэв

·Хойд Америкийн түгээлтийн компани болох Walmart болон Home Depot аль хэдийн хөлөг онгоц хөлслүүлж эхэлсэн тул бусад томоохон ачаа тээвэрлэгчид үүнтэй адил арга хэмжээ авч магадгүй юм.